Mga Pagtuon sa Kristuhanon nga Edukasyon

Mga Kasinatian sa Edukasyon sa Wala pa ang  Singgit sa Tungang Gabii 

Kung itandi sa

Mga Kasinatian sa

Edukasyon sa Wala pa ang Kusog nga Singgit

Ni E. A. Sutherland.

“Ingon nga wala pa kaniadto kinahanglan natong masabtan, karon, ang tinuod nga syensya sa edukasyon. Kung mapakyas kita sa pagsabut niini wala kitay luna sa gingharian sa Dios.”

Ellen G. White, Christian Educator, August 1, 1897

Pasiuna

Ang grupo sa nagkahiusang boluntaryo nga mga estudyante, nga nagtuon sa mga natad sa kalihokan sa misyonaryo didto sa Nashville Agricultural ug Normal Institute, adunay pribilehiyo sa pagtambong sa sunod-sunod nga mga pagtuon nga gihatag ni Dr. Edward Alexander Sutherland. Si Sutherland, ang Presidente sa institusyon, nagpadayag sa kamatuoran ngano nga ang bantogan nga mga denominasyong Protestante napakyas sa paghatag sa mensahe sa una nga anghel uban sa kahupnganan niini tungod kay wala nila hatagig kagawasan ang ilang kaugalingon gikan sa sistema sa edukasyon sa Papado. Ang pagkupot niini nga sistema sa katapusan nagdala kanila sa kalibog.

Ang Seventh-day Adventist nga denominasyon nahulma tungod niini nga kapakyasan, ug kinahanglan kini molampos kung diin napakyas ang uban. Ang ilang katungod sa pagkapanganay ingon nga usa ka denominasyon mao ang usa ka dako nga kalihukan sa pagreporma, ug ang labing bantugan nga kalihukan nga nahibal-an sa kalibutan. Ang Ginoo nagsulti sa atong mga katawhan nga, isip mga indibidwal, anaa kita sa positibo nga kakuyaw sa parehas nga kapildihan nga ilang giantus, tungod kay nagpadayon kita sa kalibutanon nga mga pamaagi sa edukasyon. Napakyas sila sa paghatag sa singgit sa tungang gabii tungod sa ilang sayup nga sistema sa edukasyon. Sa dili madugay kita mosulod sa panahon sa naulahing ulan. Kita nagasalig nga ang mga mosunod nga mga panid mahimong mabasa uban sa pagtinguha ug pagkamainampuon.

Kapitulo 1. Ang Sinugdanan sa
Kasaysayan sa Edukasyon sa Estados Unidos

Kana nga mga kadaugan sa Iglesia nga nagbungkag sa yugo sa kalibutanon nga edukasyon, nag-uswag ug nagbuhat sa mga baruganan sa Kristuhanon nga edukasyon.

“Ingon sa wala pa kaniadto, kinahanglan natong masabtan karon, ang tinuod nga syensya sa edukasyon. Kung mapakyas kita sa pagsabut niini wala kitay luna sa gingharian sa Dios.” (Ellen G. White, Christian Educator, August 1, 1897).

“Ang siyensya sa matuod nga edukasyon mao ang kamatuoran. … Ang Mensahe sa Ikatulong Manulonda Kamatuoran.” (Ellen G. White, Testimonies for the Church, Vol. 6, p. 131).

Gituohan nga ang tanang mga Seventh-day Adventist nagtuo nga ang Kristohanong edukasyon ug ang ikatulo nga mensahe sa manulonda parehas nga kamatuoran. Kining duha dili gayud magkabulag sama sa mga gamot sa kahoy ug sa mga punoan niini ug mga sanga.

Ang katuyoan niini nga mga pagtuon mao ang paghatag sa usa ka labi pa ka maayo nga pagsabut sa hinungdan sa pagkunhod ug moral nga pagkahulog sa Protestante nga mga denominasyon sa panahon sa singgit sa tungang gabii niadtong 1844, ug aron matabangan kita ingon nga mga Seventh-day Adventist nga atong malikayan ang ilang mga sayup samtang nagkaduol kita sa kusog nga pagsinggit, nga sa dili madugay mahitabo kini sa kalibutan.

Sa usa ka mubo nga pagsusi sa kasaysayan sa mga denominasyon sa Protestante nakita nga ang ilang espirituhanon nga pagkahulog kaniadtong 1844 mao ang sangputanan sa ilang kapakyasan “ang kapakyasan sa pagsabot sa tinuod nga syensya sa edukasyon.” Ang ilang kapakyasan sa pagsabut ug pagkinabuhi sa Kristohanon nga edukasyon nakapahimo kanila nga dili angayan sa pagmantala ngadto sa kalibutan mahitungod sa mensahe sa Ikaduhang Pag-anhi ni Kristo. Ang Seventh-day Adventist nga denominasyon gikinahanglan nga maanaa aron sa pagdala sa buluhaton diin ang mga ilado nga mga iglesia napakyas sa pagbansay sa ilang mga misyonaryo kung unsa ang pagabuhaton niini. Ang Protestante nga denominasyon dili makahatag sa mensahe sa ikatulo nga manolunda, usa ka kalihukan sa pagreporma, nga mao ang usa ka pasidaan batok sa mapintas nga mananap ug sa iyang larawan, tungod kay sila nagpadayon sa gihapon sa mga doktrina ug nagkupot niadtong mga prinsipyo sa edukasyon nga nagporma sa mananap ug sa larawan niini. Mahinungdanon gayud nga ang batan-on nga mga Seventh-day Adventist seryoso nga magatuon sa mga hinungdan sa espirituhanong pagkunhod niini nga mga iglesia niadtong 1844, tingali unya atong masubli ang ilang kasaysayan, ug masalikway ang Espiritu sa Dios, ug tungod niana mawala ang atong luna sa gingharian. Kung ang Seventh-day Adventist milampos diin sila napakyas, gikinahanglan gayud nga kita adunay usa ka sistema sa edukasyon nga nagsalikway niadtong mga prinsipyo nga sa ilang kaugalingon nagpalambo sa mananap ug sa iyang larawan. “Karon, kining tanan nga mga butang nahitabo kanila alang sa mga panig-ingnan; ug sila nahisulat aron sa pagpahimangno kanato,nganha kang kinsa ang katapusan sa kalibutan nagaabot”

Ang Protestantismo, nga nahimugso sa ikanapulo ug unom nga siglo, hapit na mawala ang kahayag niini sa Europe. Giandam sa Dios ang usa ka bag-ong yuta, ang umaabot nga Estados Unidos, ingon nga usa ka duyan alang sa pagpanalipod ug pag-uswag niana nga mga prinsipyo, ug gikan niini nga nasud kini nga prinsipyo mokaylap sa tibuok kalibutan ug magadala sa mensahe mahitungod sa pagbalik sa Manluluwas.

“Kini usa ka tinguha alang sa kagawasan sa konsensya nga nagdasig sa mga Magpapanaw aron magmaisugon taliwala sa mga katalagman sa hataas nga panaw patabok sa dagat, ug aron paglahutay sa mga kalisud ug mga kakuyaw sa mga kamingawan, ug, uban sa panalangin sa Dios, aron magbutang sa mga baybayon sa America sa pundasyon sa gamhanan nga nasud… Ang Biblia gihuptan ingon nga pundasyon sa pagtuo, ug tinubdan sa kaalam ug patukuranan sa kagawasan . Ang mga baruganan niini sa makugihon gitudlo sa panimalay, sa eskwelahan ug sa simbahan, ug ang mga bunga niini napakita diha sa pagka madaginuton, pagkalantip sa salabutan, kaputli ug pagka mapugnganon sa kaugalingon….Napakita niini nga ang mga prinsipyo sa Biblia mao ang labing siguro nga panalipod sa nasudnon nga pagkahalangdon. ” (Ellen G. White, Great Controversy, PP. 292, 296).

Kini nga mga repormador, sa pag-abot sa Amerika, ilang gisalikway ang mga doktrina sa Papado sa simbahan ug Estado, apan gipadayon nila ang sistema sa edukasyon sa Papado.

“Samtang gisalikway sa mga Repormador ang tinuohan sa Roma, apan sa hingpit sila wala nahimong gawasnon sa iyang espiritu sa pagka dili mainantoson. … Ang mga Ingles nga repormador, samtang nagsalikway sa mga doktrina sa Romanismo, apan sila naghawid sa gihapon sa daghang paagi niini. … [Ang uban] nagtan-aw kanila ingong mga timaan sa pagkaulipon diin sila naluwas, ug nga wala sa ilang kinaiya ang pagbalik. … ang kadaghanan nagtinguha nga mobalik sa kaputli ug kayano nga nagpaila sa karaang iglesia … ‘Ang England mihunong sa kahangturan nga mahimong lugar nga kapuy-an.’ Ang uban sa katapusan determinado nga magdangop sa Holland. Ang mga kalisud, pagkalugi ug pagkabilanggo mao ang nahimamat.… Sa ilang pagkalagiw ilang gibiyaan ang ilang mga balay, ilang mga kabtangan, ilang mga pamaagi sa panginabuhi … malipayon sila nga midawat sa kahimtang, ug wala’y panahon sa pagkatapulan o pagbagulbol. …Nahibalo sila nga sila mga magpapanaw’. …Sa taliwala sa pagbiya nila sa ilang mga puluy-anan ug sa mga kalisdanan ang ilang gugma ug hugot nga pagtuo nag-anam kalig-on. Sila nagsalig sa mga saad sa Ginoo, ug Siya wala magpakyas kanila sa oras sa ilang panginahanglan. … Ug sa dihang ang Dios daw nagtudlo nga sila motabok sa dagat, ngadto sa usa ka yuta diin sila mahimong makakita sa usa ka kahimtang aron ilang mabiyaan sa ilang mga anak ang bililhon nga panulondon alang sa kagawasan sa relihiyon, nagpadayon sila nga wala’y pag-uyog, sa dalan diin ang Dios naggiya … Ang mga Puritans naghigot sa ilang kaugalingon pinaagi sa usa ka solemne nga pakigsaad ingon nga mga gawasnon nga mga tawo sa Ginoo, ‘aron sa paglakaw nga magkauban sa tanan Niyang mga pamaagi nga gipahibalo o ipahibalo kanila.’ Kini ang matuod nga espiritu sa reporma, ang mahinungdanong prinsipyo sa Protestantismo. ” (Ibid., PP. 289, 293).

Ang sistema sa edukasyon sa Iglesia, nga nagpapahawa kanila gikan sa ilang natawhan nga pinuy-anan, mao ang usa sa labing seryoso nga mga sayup diin ang mga Puritano napakyas sa pagbiya. Kini nga sistema sa edukasyon, samtang Papal sa espiritu, sa pipila ka bahin, Protestante sa pamaagi. Ang istoryador nagsulat sa mga eskwelahan sa mga Puritano sa New World, nga ang ilang mga kurso mao:

“Nahiangay sa gitugotang panahon nga kurikulum sa kolehiyo. Nagtudlo sila ug daghang Latin ug Griego, usa ka taas nga kurso sa matematika, ug sa kinatibuk-an sila lig-on mahitungod sa katawhan … Kini usa ka modelo gikan kang Rugby Eton ug uban pang namatikdan nga mga eskuwelahan sa English.” (Richard G. Boone, Edukasyon sa Estados Unidos, p. 71 [1889]).

Usab atong mabasa, “nga ang mga gamot niini nga sistema lawom diha sa dakong eklesiastikanhong sistema .” “Gikan sa iyang sayo nga pagbansay,” si Dunster, usa sa mga una nga
Presidente sa Harvard, “mihimo sa mga Unibersidad sa English ingon nga sumbanan sa kadaghanan sa mga kurso sa Harvard. .” Matinud-anon kaayo sila nga nagsunod sa English Model-Cambridge University – nga sila gitawag niana nga ngalan, ug ang historyador nagsulat mahitungod sa Harvard “sa daghang mga higayon ang mga batan-on sa ginikanan nga nasud gipadala ngadto sa American Cambridge alang sa pagtapos sa edukasyon. ” Si Boone, sa paghisgot sa mga kurso sa pagtuon ni William ug Mary sa wala pa ang rebolusyon, nag-ingon, “Ang tanan gagikan sa Ingles nga sumbanan.”Ang Yale, nga nagsugod sa ulahi, giingon, “Ang mga regulasyon alang sa kadaghanan nga bahin niini mao kadtong anaa sa Harvard, maingon usab ang mga kurso sa pagtuon.” Ang ulahing mga eskwelahan nagsunod sa sumbanan sa nahauna. Kinaiyanhon kaayo nga kinahanglan nga matukod ang Yale sama sa English papal nga sistema, tungod kay ang magtutukod, nga si Elihu Yale, nagkat-on sa English Schools sulod sa baynte ka tuig. “Baynte ka tuig ang iyang gigugol sa mga pag-eskwela ug sa espesyal nga pagtuon.” (Ibid., PP. 24-40).

Gikinahanglan nga ang mga Seventh-day Adventist maghatag gayud ug bili niini nga mga kamatuoran. Ang tulo ka nangunang mga eskwelahan sa mga kolonya gitukod sa mga katawhan nga nangalagiw gikan sa mga doktrina sa Papado sa Daang Kalibutan; Apan kini nga mga magtutudlo, tungod kay sila nabansay gikan niini nga mga eskwelahan sa papado ug sa ilang pagkawalay alamag sa kalambigitan tali sa edukasyon ug relihiyon, sila wala nahibalo nga ang ilang gihimong sumbanan sa ilang mga institusyon mao ang sistema sa edukasyon sa Iglesia diin sila mibiya. Makapatingala gayud nga kini nga mga English Reformers, human sila misakripisyo alang sa usa ka bililhon nga hinungdan, nagtugot niana nga sistema sa edukasyon, nga wala gayud nahiangay sa ilang mga katoyuan, sa pagkatinuud kini mao ang nag-atiman sa ilang mga kabataan, diin ang ilang mga kabataan nagkuha sa ilang mga pagkaon. Wala nila naamgohan nga ang kinaiya ug Kristuhanon nga kasinatian niini nga mga kabataan nagdepende sa kinaiya sa pagkaon nga nadawat. Kung nasabtan palang unta nila ang relasyon sa edukasyon sa bata ug ang kasinatian sa parehas nga indibidwal sa iglesia, dili unta sila manghulam niini nga sistema sa edukasyon, apan magsalikway niini sa kinatibuk-an ingon nga usa ka makuyaw kung kini magpadayon sulod sa utlanan sa Protestantismo.

Ang pipila ka mga kamatuoran gikan sa kasaysayan sa edukasyon nagpadayag sa tin-aw nga ang Oxford, Cambridge, Eton ug Rugby ang sistema sa edukasyon niini nga mga tulunghaan Papado, ug ang New England reformers, naghimo sa sumbanan sa ilaha nga mga eskwelahan gikan niana nga mga eskwelahan (Oxford, Cambridge, Eton, ug Rugby), nga mao ang nagtanum sa papado nga Sistema sa Edukasyon sa Amerika. Matud pa ni Laurie, “Ang Oxford ug Cambridge naghimo sa Paris nga ilang sumbanan sa dakung bahin niini…daghan sa ilang mga maestro ug mga estudyante ang mibiya sa (Paris)….. busa ang Englis nga bahin sa (Paris) nga Unibersidad niadto sa Oxford ug Cambridge.” Ang relasyon sa Unibersidad sa Paris, nga mao ang inahan sa Cambridge ug Oxford, gipadayag ingon sa Papado. “tungod kay kini mao ang centro sa teolohikal nga pagtulun-an mao nga kini nakadawat sa daghang mga pribilehiyo gikan sa Papa, ug nagpadayon sa suod nga relasyon ngadto sa Papado tan-awa ang (Simon S. Laurie, The Rise and Early Constitution of Universities . PP. 153, 162, 242).

Si Luther ug Melanchthon, ang labing mga repormador niadtong ikanapulo ug unom nga siglo, nakasabut sa tin-aw nga imposible nga adunay usa ka permanente nga reporma sa relihiyon kung wala’y Kristohanon nga edukasyon. Mao nga sila wala lamang naghatag ug pagtagad sa mga doktrina sa papado, apan nag-ugmad usab ug usa ka lig-on nga sistema sa mga Kristiano nga eskwelahan. Matud pa ni Melanchthon, ” Ang pagpabaya sa mga batan-on sa atong mga eskwelahan sama lang usab sa pagkuha sa tingpamulak sa tuig. Sila sa pagkatinuod nagkuha sa tingpamulak gikan sa tuig kinsa nagtugot sa mga eskwelahan sa pagkunhod, kay ang relihiyon dili gayud maalimahan kung wala sila.” “Si Melanchthon makanunayon nga nag direkta sa iyang mga paningkamot ngadto sa pag-uswag sa edukasyon ug sa pagtukod ug maayo nga Kristiano nga eskwelahan….Sa tingpamulak niadtong 1525, uban sa tabang ni Luther, iyang gi organisa pag usab ang mga eskwelahan sa Eisleben ug Madgeburg. Matud pa niya, ” Ang tumong sa matuod nga edukasyon mao ang tumong sa Dios.” (Joseph Stump, life of Philipe Melanchton, p. 81).

Niadtong 1528 si Melanchton naghimo ug’ paglaraw sa eskwelahan sa Saxony,’ nga mao ang nagsirbi nga basihan sa organisasyon sa daghang mga eskwelahan sa tibuok Germany.” Kini nga paglaraw naglambigit sa pangutana mahitungod sa “pinilo-pilo nga mga pagtuon nga dili lamang walay bunga apan makadaot usab…..ang mga magtutudlo kinahanglan dili magsangon sa mga kabataan sa daghan kaayo nga mga libro.” (F.V.N Painter, A History of Education, p. 152). Kini nga mga repormador nakaamgo nga ang kusog sa Papado nga iglesia anaa sa ilang sistema sa edukasyon, ug sila mihapos sa makadugmok nga hapak niini nga sistema ug, nakasamad niini, ug kini nagdala sa Papado nga iglesia ngadto sa iyang mga tuhod. Ang mga repormador nagtukod ug sistema sa Kristohanon nga eskwelahan nga naghimo sa kabataan nga Protestante. Kining talagsaon nga pag-alsa sa edukasyon ug relihiyon nahuman sa usa ka generasyon, diha sa mubo nga panahon sa kinabuhi niini nga tawo.

Mahitungod sa paghatag ug ideya sa gahum nianang dakong kalihokan sa Kristohanon nga Edukasyon, ang historyador, sa paghisgot ug pipila ka nasud sa Europa, nagkanayon:

” Ang pagkahamili niana nga nasud gitun-an sa Wittenberg—– ang tanan nga kolehiyo niana nga lugar napuno ug Protestante….. Dili mulabaw sa traynta ka bahin sa populasyon ang nagpabiling Katoliko…..Ilang gipugngan usab ang ilang mga kabataan, gikan sa